Haki za msingi
Kila mtu ana haki za msingi nchini Marekani, hata kama wewe si raia au mkazi wa kudumu. Haki hizo ni pamoja na haki ya kuzungumza kwa uhuru, kukutana kwa amani, kuwa salama na kutibiwa kwa usawa, na kuwa na faragha.
Una haki ya kutendewa haki, bila kujali hadhi yako ya uhamiaji. Hii inamaanisha huwezi kubaguliwa au kutendewa visivyo haki kwa sababu wewe ni mhamiaji. Ni kinyume na sheria kwa mtu yeyote kubaguzi kukubali kulingana na:
- Umri
- Ulemavu
- Asili ya taifa
- Jamii na rangi
- Dini au imani
- Utambulisho wa kijinsia
- Mwelekeo wa kingono
Ubaguzi ni kinyume cha sheria katika maeneo yote ya maisha, ikiwemo nyumba, mahali pa kazi, shule, hospitali, na biashara.
Pata maelezo zaidi kuhusu haki za LGBTQ+.
Haki ya kupata makazi salama
Una haki ya kuishi katika nyumba salama na nzuri. Nyumba yako haipaswi kuwa mambo kama vile kuvu za sumu, uvujaji wa paa, au uvamizi wa wadudu.
Ikiwa una ulemavu, unaweza kuomba mabadiliko muhimu katika nyumba yako uliyopanga. Watoa huduma wa nyumba lazima wakubali watu wenye ulemavu.
Pia, wamiliki wa nyumba hawawezi kukataa kukupangisha au kukulipisha zaidi kwa sababu ya hadhi yako ya uhamiaji.
Pata maelezo zaidi kuhusu kupata mahali pa kuishi.
Haki ya kuwa na mahali pa kazi salama na pazuri
Una haki ya kuwa na mahali pa kazi salama na pazuri, pasipo na kemikali za hatari na vifaa visivyo salama. Lazima ulipwe angalau kima cha chini cha mshahara kilichowekwa na sheria za jimbo na taifa.
Mahali pako pa kazi panapaswa kutokuwa na ubaguzi na unyanyasaji. Mwajiri wako hawezi kukulipa kidogo, kukataa kukupandisha cheo, au kukufukuza kazi kwa sababu tu wewe ni mhamiaji. Pia, una haki ya kuzungumza kuhusu mazingira yasiyo salama bila hofu ya adhabu au kupoteza kazi yako.
Pia, wafanyakazi wasio na hati wana haki hizi, ingawa wanaweza kukabiliwa na changamoto za kuzitumia. Unaweza kupata msaada kutoka kwenye mashirika ya wafanyikazi ya eneo lako na baadhi ya mashirika ya serikali bila kutaja hadhi yako ya uhamiaji. Vikundi hivi vinaweza kutoa msaada na mwongozo.
Pata maelezo zaidi kuhusu haki zako kazini na kupata kibali cha kazi.
Haki ya kupata elimu ya bure
Watoto wote wana haki ya kupata elimu ya serikali ya bila malipo ili kupata diploma ya shule ya sekondari nchini Marekani. Hii inajumuisha elimu ya msingi na sekondari.
Shule haziwezi kukutendea isivyo haki kwa sababu ya rangi au kabila lako.
Fahamu zaidi kuhusu haki na sheria za mwanafunzi muhamiaji.
Haki ya huduma ya matibabu ya dharura
Una haki ya kupata huduma ya matibabu ya dharura, hata kama huna bima ya afya. Hospitali na kliniki zinahitajika kwa mujibu wa sheria kutoa matibabu ya dharura kwa mtu yeyote anayehitaji, bila kujali hali ya uhamiaji au uwezo wa kulipa.
Pata maelezo zaidi kuhusu kwenda kwa daktari.
Haki ya kuwa na jamii salama
Kila mtu anastahili kuishi katika jamii salama. Ikiwa unahisi kutishiwa au uko katika hatari, kumbuka una haki ya kutafuta msaada. Polisi na mashirika mengine katika jamii yako yanaweza kukusaidia wakati wa dharura au ikiwa unakabiliwa na tishio.
Pata maelezo zaidi kuhusu kushughulikia vitisho.
Haki ya polisi, CBP, na ICE
Una haki unaposhughulika na maafisa wa utekelezaji wa sheria. Hii ni pamoja na polisi, Customs and Border Protection (CBP), na Immigration and Customs Enforcement (ICE).
Maafisa wanaweza kukushikilia na kukuhoji kwa muda mfupi ikiwa wanashuku ulihusika katika uhalifu. Hawawezi kukuweka kizuizini au kukukamata bila ushahidi unaoonyesha kwamba unaweza kuwa umevunja sheria. Hawaruhusiwi kutumia unyanyasaji wa kimwili au maneno, mbinu za kutisha, au vitisho dhidi yako.
Pata maelezo mahususi zaidi kuhusu haki zako yaliyotafsiriwa katika lugha mbalimbali:
- Jua Haki za Zako za ACLU
– Jua Haki Zako za NILC- Jua Haki Zako za IDP
- video za Tuna Haki
Haki ya kukaa kimya
Ikiwa polisi au mamlaka za uhamiaji wanakuuliza kuhusu hadhi yako ya au kitu kingine chochote, una haki ya kukaa kimya. Sio lazima ujibu maswali yao au kusaini hati zozote bila uwepo wa wakili.
Unaweza kusema tu "Sitaki kujibu maswali yoyote bila mwanasheria wangu kuwepo." Watekelezaji wa sheria hawawezi kukukulazimisha kujibu maswali au kukuadhibu kwa kukataa kuzungumza.
Haki ya faragha
Polisi lazima wawe na kibali kilichosainiwa na hakimu anayetoa ruhusa ya kukutafuta wewe, simu yako, gari lako, au nyumba yako. Ikiwa watekelezaji wa sheria wanakuja nyumbani kwako, unaweza kuzungumza kupitia mlangoni. Omba kuona vibali vyao kila wakati. Wakifanya hivyo, wanaruhusiwa kulipekua eneo mahsusi, lakini bado una haki ya kukaa kimya na kuwasiliana na mwanasheria mara moja.
Haki ya kutendewa haki
Ikiwa mamlaka za uhamiaji, kama vile ICE, wanajaribu kukuweka kizuizini au kukufukuza nchini, una haki ya kusikilizwa mbele ya hakimu wa uhamiaji. Ikiwa uko katika kesi za haraka za kuondolewa, una haki ya mahojiano ya hofu ya vitisho na unaweza kuomba hifadhi.
Haki ya kuwa na wakili
Una haki ya kuwa na wakili wakati wa mwingiliano wowote na polisi. Ni muhimu kutojibu maswali au kusaini hati bila kuzielewa au kuzungumza na wakili.
Pia, una haki ya kuwakilishwa na wakili katika kesi za uhamiaji. Serikali inapaswa kukupa taarifa kuhusu huduma za kisheria za bila malipo au za gharama nafuu.
Pata maelezo ya jinsi ya kupata msaada wa kisheria.
Haki katika kizuizi
Kama umekamatwa au umezuiliwa katika gereza la jinai, gerezani, au katika kizuizi cha uhamiaji, una haki ya msaada wa kisheria na kusikilizwa kwa haki ili kuwasilisha kesi yako. Pia, una haki ya mahitaji ya msingi na huduma ya matibabu.
Huwezi kuzuiliwa kwa muda usiojulikana. Kuna mipaka ya muda ambao mamlaka za uhamiaji zinaweza kukuweka kizuizini. Ikiwa uko mpakani, pia una haki ya kuomba hifadhi.
Pata maelezo zaidi kuhusu kitu cha kukitarajia unapokuwa kizuizini.
Haki ya kupata msaada wa tafsiri
Una haki ya kupata msaada wa bure wa tafsiri katika lugha yako kwa huduma nyingi za serikali ya Marekani. Ikiwa huzungumzi Kiingereza kwa ufasaha, unaweza kuomba msaada. Ofisi hizi haziwezi kukataa kukupa huduma kwa sababu ya lugha yako.
Pata maelezo ya jinsi ya kupata msaada wa bure wa tafsiri.
Haki za kupata ruzuku na huduma za serikali
Ikiwa unahitaji msaada kulipia gharama kama vile chakula na makazi, unaweza kupata ruzuku za serikali kulingana na hadhi yako ya uhamiaji. Angalia mashirika yako ya huduma za kijamii ya jimbo kwa taarifa zaidi.
Pia, unaweza kupata chakula, makazi, usafiri, na msaada wa dharura wa bila malipo au wa gharama nafuu katika jamii yako. Unaweza kupata aina hii ya msaada hata kama huna hati.
Pata maelezo zaidi kuhusu ruzuku za serikali.
Haki ya kusafiri
Una haki ya kusafiri kwa uhuru ndani ya Marekani. Unaweza kwenda katika majimbo na miji mingine na kuchagua mahali pa kuishi. Ni muhimu kubeba kitambulisho sahihi na kufuata sheria za eneo husika unapokuwa safarini.
Kama unapanga kusafiri nje ya nchi, unaweza kuhitaji hati ya kusafiri kurudi Marekani. Hii inategemea hadhi yako ya uhamiaji. Ni muhimu kuwasiliana na mwakilishi wa kisheria wa uhamiaji kabla ya kusafiri ikiwa una ombi linalosubiri uamuzi.
Pata maelezo zaidi kuhusu kupata hati ya kusafiria.
Haki ya kuomba ruzuku ya uhamiaji
Una haki ya kuomba mipango inayokuwezesha kuishi na kufanya kazi nchini Marekani kihalali. Ikiwa uko Marekani kihalali, unaweza kuomba Green Card ili kuishi na kufanya kazi nchini Marekani kudumu na baadaye kuomba kuwa raia wa Marekani.
Pia, kuna mipango ya kibinadamu ambayo huwasaidia watu kutoka nchi zinazopata maafa, mateso, au hali zingine za dharura. Hii ni pamoja na haki ya kutafuta hifadhi kwenye mpaka wa Marekani na Mexico. Aidha, Hali ya Ulinzi wa Muda (TPS) inapatikana kwa watu kutoka nchi mahsusi. Unaweza kuomba mipango hii hata kama huna hadhi halali ya uhamiaji.
Pata maelezo zaidi kuhusu TPS.
Haki ya kuungana tena na familia
Kuna mipango mbalimbali nchini Marekani ya kukusaidia kuileta familia yako hapa kujiunga nawe. Mipango hii hukuwezesha kuomba visa kwa wanafamilia fulani.
Pata maelezo zaidi kuhusu uhamiaji wa familia kwa wamiliki wa Green Card na kuunganishwa familia za wakimbizi na waomba hifadhi.
Haki za waathirika wa ukatili wa majumbani
Ikiwa unakabiliwa na unyanyasaji nyumbani kutoka kwa mtu unayeishi naye, mwanafamilia, au mwenzi, una haki. Mtu yeyote anayepitia ukatili wa majumbani ana haki ya kupata msaada kutoka kwa watakelezaji wa sheria na kupata makazi ya dharura, huduma ya matibabu, na ushauri.
Pata maelezo zaidi kuhusu ukatili wa majumbani na mipango ya kibinadamu ambayo inawalinda manusura kama vile U Visa na VAWA.
Haki kulingana na hadhi ya uhamiaji
Haki zako zinaweza kutofautiana kulingana na hadhi yako ya uhamiaji na pia jimbo ulilopo.
Wahamiaji wasio na vibali
Ikiwa huna hati za kuwa Marekani kisheria, bado una haki. Una haki ya makazi salama, mahali pazuri pa kazi, elimu ya bure, huduma ya matibabu ya dharura, msaada kutoka kwa watekelezaji wa sheria, na ulinzi dhidi ya ubaguzi.
Kama una DACA, unaweza kuomba leseni ya udereva, namba ya hifadhi ya jamii, na kibali cha kazi. Kuanzia Novemba 2024, utakuwa na haki ya kuomba huduma ya afya kupitia Sheria ya Huduma ya Bei Nafuu (ACA).
Pata taarifa mpya kuhusu DACA na mahali pa kupata msaada.
Watu wasio na utaifa
Kama wewe huna utaifa, una haki za msingi, hata kama huna utaifa au uraia katika nchi yoyote. Haki hizi ni pamoja na upatikanaji wa elimu, huduma ya afya, na ulinzi dhidi ya ubaguzi. Watu wasio na utaifa wanaweza pia kuomba baadhi ya ruzuku za uhamiaji ili kupata hadhi ya kisheria.
Pata maelezo zaidi kuhusu haki za watu wasio na utaifa.
Wakimbizi na Waomba Hifadhi
Serikali ya Marekani inatoa ruzuku ya huduma za serikali kwa wakimbizi na watafuta hifadhi kupitia Office of Refugee Resettlement (ORR). Hizi zinajumuisha msaada wa pesa wa muda, bima ya afya, huduma za ajira, na madarasa ya lugha ya Kiingereza. Pia, wakimbizi na wahamiaji wanaweza kutuma maombi ya green card baada ya mwaka 1.
Pata maelezo zaidi kuhusu ruzuku za ORR.
Raia wa kuzaliwa
Raia wa kuzaliwa nchini Marekani wanapata haki sawa na wale waliozaliwa nchini. Hii ni pamoja na haki ya kupiga kura, kugombea ofisi ya umma, na kuomba kazi za serikali kuu.
Haki ya kuripoti ukiukaji na unyanyasaji
Iwapo unaamini kwamba haki zako zimekiukwa, unaweza kuripoti kwa watekelezaji wa sheria wa eneo lako. Polisi hawawezi kuuliza kuhusu hadhi yako ya uhamiaji au kukupeleka kwenye mamlaka ya uhamiaji kwa kuripoti uhalifu.
Pia, unaweza kuwasiliana na rafiki anayeaminika, wakili wa uhamiaji, ofisi ya makazi mapya, au shirika la jamii kama hujisikii vizuri kupiga simu polisi.
Pata msaada wa kisheria, madarasa ya Kiingereza, kliniki za afya, msaada wa nyumba, na zaidi. Tafuta ramani ya eneo lako na orodha ya huduma kwa wahamiaji nchini Marekani na programu ya FindHello.
Taarifa kwenye ukurasa huu inatoka ACLU, USCIS, na vyanzo vingine vinavyoaminika. Tunakusudia kutoa taarifa rahisi kueleweka ambazo zinarekebishwa mara kwa mara. Taarifa hii sio ushauri wa kisheria.
Zaidi kutoka USAHello
Je, unatafuta taarifa mahususi?
